بیمار روانی یا هنرمند

یکی از دوستانم که از فیلم سازان معروف فیلم کوتاه کشور است خاطرهای برایم تعریف کرد که آن بهانه روایت این مطلب شد .

او که مدتی بود وضعیت روحیش به هم خورده بود روانه بیمارستان روانی برای درمان شده بود . او می گفت در همان ابتدای ورود پس از پوشیدن لباس بیمارستان وآغاز دوران سی روزه درمانم پزشکی میان سال به همراه چندین دختر و پسر دانشجو به بالینم آمد ند و پس از دیدن پروندهایم شروع به صحبت کرد وابتدا یک سری واژه های تخصصی که نوع بیماری من را شرح می داد ومن هم از آن هیچ نمی فهمیدم . دکتر برای انترن ها بیان کرد و سپس گفت : از علائم این بیماری رفتار گوشیه گیرانه بیمار است .و در شیوه هاد تر بیان رفتارهای اقراق آمیز اوست .سپس رو به من کرد و گفت : خوب شغل شما چیست ؟

من هم جواب دادم  : راننده ماشین سنگین . اما گاهی هم فیلم می سازم .

پزشک که انگار از جواب من شگفت زده شده بود  رو به دانشجویانش کرد و گفت ببینید نگفتم .این آقا راننده است اما در خیالات خود ،خود را فیلمساز می بیند .

وادامه داد که در شرایط هاد تر این بیماری  ، بیمار حتی خود را در قله های بلند طرقی هم می بیند.

پزشک دوباره رو به او می گوید ؛ خوب عزیزم بگو ببینم فیلم هم ساختی ؟

دوست من که داشت از واقعیت ها سخن می گفت جواب داد ؛ بله تا حالا پنج شش تایی ساختم .

پزشک که شادمان از یافتن چنین نمونه بیماری شده بود که همه تئوریهایش را تایید می کرد ادامه داده بود ،خوب این فیلمهایی که ساختی جایزه هم گرفتی .

دوستم در کمال آرامش و صداقت جواب داد . بله دومین و چارمین و پنجمین و ششمین فیلمم جایزه گرفته .

دکتر دوباره با هیجان بیشتر رو به دانشجویانش استلاحاتی پزشکی را گفته بود و نمونه و فاکت بیماری را برای آنها باز کرده بو د . دوباره رو به دوستم گفته بود جایزه خارجی هم گرفته ای : دوستم در کمال آرامش ادامه داده بود بله فیلم سوم بیش از بیست جایزه از جشنواره های خارجی و آخرین فیلمم که از زندگی خودم است . هم اکنون در جشنواره روسیه در حال پخش است . 

پزشک که دیگر در پوست خود نمی گنجید دانشجویان را به سوی بیمار دیگر مشایعت کرده ودوباره استلاهات تخصصی را یکی پس از دیگری ردیف می کرد و صدایش در راهرو می پیچید .

همان سال فیلم راننده و روباه از چندین جشنواره جایزه گرفت و دوستم چندین سفر به کشورهای اروپایی انجام داد .اما هنوز وقتی او را می بینی در ظاهر راننده کامیونی را می بینی که گاهی مشاییرش به هم می ریزد و هر چند سال یکبار روانه بیمارستان می شود .چرا که هنر چیزی نیست جز عرق ریزان روح . حال واقعا او یک فیلم ساز است ،یا یک راننده ماشین سنگین ،یا یک بیمار روانی . این نقابهاست که اجازه دیدن درون ما را نمی دهد.

هنرمند یا بیمار روانی .

تصعید ووالایش شرط اساسی کشیده شدن هنرمند به سوی آفرینش اثرهنریست.واین که دنیای بیماران عصبی وروانی ازاین فرایند نصیبی نیست.

سینماگر باعرضه داشتن هنر خودکه با تصویرهمراه است تماشاگررا به التذاذروحی وروانی میرساند وناخودآگاهشان را ارضا میکند.

فروید هنرمندان را بابیماران  عصبی ومبتلایان روان رنجوری میسنجد (البته هنرمندان را یکسره بیمار به شمار نمی آورد)وازهمسویی آنان دربرخی موارد ونیز از فاصله گیری شان ازیکدیگر سخن میگوید.

خیالبافی نزدقربانیان نابسامانی روانی وعصبی ابزاروبهانه ای است که به یاری آن خواستهای  سرخورده ووازده آنان به گونه ای خیالی ووهم آمیزونه به صورت واقعی وموثر کامیاب شوند.

افرادروانی-عصبی محکوم به این هستند که ازیکسو پیوسته باواقعیت وهنجارهای فرهنگی واجتماعی درتنش وجنگ وجدال بمانندواز سوی دیگر همواره در عالم خیالبافی وتوهم به سربرند.

فرویدمیان این دسته افرادناکام وسرگشته وهنرمند تفاوت قائل است .ولی این تفاوت به این معنانیست که درمیان هنرمندان افراد عصبی وروان پریش وروان رنجور یافت نمیشود.

ویا ازبین مبتلایان به نابسامانیهای روانی وعصبی هیچ هنرمند وشاعرونویسنده ای برنمیخیزد.

هنرمند همانند بیمارروانی خویشتن راازواقعیت خشک وخشن وناکام کننده کنارمیکشد.ودردنیای خیال پناه میگیرد.با این حال اوبرخلاف  بیمارروانی ازتوانایی برون رفت ازاین دنیا وبازگشت به واقعیت برخورداراست.آنهادرپرتو همین خیال پروری به خواستهای خود سمت وسوی هنرمندانه میدهند وموفق به خلق آثاری میشود که منشا لذت گیری ورضایتمندی دیگران هم هست.

درهرحال بایدپذیرفت که فرد روانی –عصبی وشخص هنرمند  به دلیل دوری گزینی شان ازواقعیات وپیوستن مداومشان به دنیای وهم وخیال به یکدیگر شبیهند .اما ازآنجا که بیمارروانی محکوم به ماندن همیشگی دراین دنیای وهم است باهنرمندتفاوت دارد.